dissabte, 21 de setembre del 2013

Aumiatge tà un blogaire gascon: "Georges dou Cadet"

 Georges Pérès, alias Georges dou Cadet, de Miranda (Gers), qu'ei probablament lo blogaire mei atjat de la gascosfèra. Qu'a hèit 80 ans que i a pòc. La soa lenga mairana qu'ei lo patoès gascon, com ac ditz eth medish. Lo Jòrdi deu Cadet n'a pas jamei deishat de'u parlar. Tot çò qu'i escriu hens lo blòg, que i ei tostemps en version bilingüa: en francés e en gascon. A jo que m'agrada de léger los sons soviéners escriuts en patoès: un blogaire de 80 ans, qui lo gascon ei la soa lenga mairana, pensatz!  Qu'escriu lo gascon de manèira fonetica, dab ua  grafia personau inspirada de la francesa qui ei l'unica qui sap.  Atau tot lo monde deu son parçan e d'aulhors, los joens en particular,  que'u pòden léger e apréner la lenga mairana. Qu'ei un aute biaish d'assegurar la transmission. 

Uei, que'm hè gai de deishar la paraula au noste decan Jòrdi deu Cadet :

 Un Patouès Gascoun.
Alabèts qué s’awbrèch dawan jou la naw’ièmo décénio, quèy bézouy dé m’arrèstà éntà hai un pétit éxamèn dé counciènso, é surtout rémèrçia lou créatou dé m’awé déchat sur tèrro accoumpagnat pèr Lucièno démpuch cinquanto cinq’ans.
Nostés dronlés, e mous frays, cadun diguén un chapitré différént nous awéwon hèstéjat  ‘royalomén’ aquét canbiomén dé décénio. Aquéts mouméns, sou mouméns privilégiats, surtout quant on ‘éy én crwasièro sur nosto caro Baïzo, à la méditatioun  é a las counfidénsos. Imaginats, Papa, Mama, é lous très dronlés, diguén lou carrat dou capitani,  évolua sur l’ayguo péndéuo journado, rémémourant lou témp passat : y fabulous.
Toutés lous mouméns passats, mèmo la mémwèro dé moun « blog », é lou prumè tomo dé moun libé én bénto. Et diguén la discussioun qui Alain,l’Aynat dé la tribuo quén dit tout géntimén : toun libé counté téngut dous noumbrous Patwès Gascous sé déwré apérà : Un patwès Gascoun (ah aquéts ‘puristos’ !), qué pénsi qu’én ténguérèy counté. Et oui, ag’awrat bièn coumprés tout mé ramio  én aquéro lénguo, la prumèro à sorté dé ma bouco, é qu’èy appréaw vénté dé Mama « La lénguo Mayrano », doun awén touts , qui qué siam, uo èxpréssiou naturèlo, é éntàjou qui ‘un’ Patwès Gascoun.
Diguén quawqués més paréchérà lou ségoun tomo d’un Patwès Gascoun, à la démando dé noumbrous locuturs, qué n’am pas éncwèro abandounat lous libés, mèrçio à érés, més qué pénson dé més, à pèrsounos qué nou pratiquon pas l’informatiquo, d’awé éntré las mas un documén qué lous pèrmétto d’és rappélà aquéro lénguo qu’an counégut, ét qué pouscon raffrésqui. Emprémou éntà jou, é crézét mé, qué préngui més dé plazé a éscriwé lou « phrazat » dé moun Patwès, qu’a racountà ma bito, pèr countro, qué m’a aydat bélèw a satisfaizé duos catégorios dé lècturs différéns, é éntà jou, a déroulà un courdèt qué m’a façilitat lou trabail.
L’appui dou lèxiqué dé Jacques Tujague, m’a pèrmés dé vérifià quawqués mots déjbrémbats, é dé m’én téngué à uo ligno dé counduito bouludo qu’és résumo én quawqué punt qué bous baw rappèlà. Louou et lou w séran utilisats éntaw mèmo phrasat. Loue n’y jamés nutré qu’éé ou è. La tounalitat dou mot y baillado pèr un accent sur la léttro.
Aquét tomo séguirà lou précédént, dé cinquanto chapitrés suppléméntaris dabé photos én coulou. Aquéro lénguo matèrnèlo, caro à cadun dé nouzaws hai partido dé nosto bito, qu’éy prioritario à toutos las awtos éntà nouzaws, qu’éy lou lièn dé nostos raçinos, é nou pot èsté coumparado à las quwaté ou cinq lénguos qué parlon lous éridits multi lénguistos, é aco y valablé pèr toutés lous homés ou hénnos dé toutos coulous. Nou sé qu’aw pas troumpà, digun n’à lou drét d’identifià aquéro lènguo, qu’éy naturèlo.
Pèr countro la libèrtat dé cadun d’appréngué la lénguo dé soun chwès (après l’offiçièlo) y tout awtan naturèlo, més la « lénguo Mayrano » nou sé rémplaço pas, qu’éy uo é indélébilo. Qué nostés amics occitans, doun hèw partido, nou prénguon oumbratgé d’aquéros affirmatious, qué soun valablos à touto pèrsouno, qué soun transmézos dabé plus ou méns dé rondou d’éscriwturo, nou soy ni un éscruwèn, éncwèro méns un roumanciè, pèr countro qu’assaji dé transmétté dabé moun co, las cawzos qu’an guidat ma bito.